Skip to main content

Web Content Display Web Content Display

Research

Science, research, activities

Web Content Display Web Content Display

Badanie ogólnopolskie: Wdrażanie dostępności w publicznych instytucjach kultury w Polsce

Badanie zostało sfinansowane ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach programu „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” w Uniwersytecie Jagiellońskim.

W ostatnich latach obserwujemy zmiany, których celem jest dostosowanie przestrzeni publicznej do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami poprzez ułatwienie dostępu m.in. do oferty kulturalnej. Zmiany te nabrały tempa wraz z wdrożeniem ustaw regulujących dostępność w Polsce. Brakuje jednak wiedzy, jak publiczne instytucje kultury sobie radzą pod względem organizacyjnym, prawnym, finansowym, a także mentalnym z wdrożeniem obowiązujących przepisów. Celem projektu było wypełnienie tej luki badawczej.

W roku 2021 autorki przeprowadziły badania dotyczące dostępności cyfrowej, architektonicznej i informacyjno-komunikacyjnej w publicznych instytucjach kultury. Badanie to miało charakter pilotażowy i realizowane było na obszarze Małopolski [Konior, Pluszyńska, Grabowska 2021]. Niniejszy raport jest natomiast efektem badań o zasięgu ogólnopolskim, które zostały przeprowadzone w roku 2022, a wstępne wyniki zaprezentowane na III konferencji „Badania w sektorze kultury”, organizowanej przez Zakład Zarządzania Kulturą Instytutu Kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Instytut Badań Organizacji Kultury – IBOK.

Wiedza jest kluczem do zrozumienia wyzwań, przed którymi stoją instytucje kultury [Ćwikła i in. 2023]. Refleksja i krytyczna analiza tego, jakie inicjatywy podjęły organizacje na rzecz dostępności, jest ważna, by zaplanować nowe kierunki działania. Prezentowane wyniki badań mogą być więc inspiracją dla samych instytucji kultury, ale przede wszystkim podstawą ewaluacji procesu wdrażania dostępności w publicznych instytucjach w Polsce.

Raport został podzielony na cztery główne części. W pierwszej uwagę poświęcono koordynatorom ds. dostępności i osobom odpowiedzialnym za wdrażanie dostępności w instytucji kultury. Choć za dostępność instytucji publicznej odpowiada dyrektor, to ciekawiło nas, jaką rolę w całym procesie odgrywa koordynator. Czy jest inicjatorem, rzecznikiem zmiany czy koordynuje działania grupy, a może samotnie wdraża dostępność? W drugiej części skoncentrowano uwagę na samym procesie wdrażania dostępności. Jakie zasoby są niezbędne do wdrażania dostępności, czy instytucje kultury tworzą plany działania na rzecz dostępności, czy mają wyodrębniony budżet na ten cel, czy współpracują z otoczeniem zewnętrznym oraz jaką funkcję w procesie wdrażania dostępności pełni organizator. W dwóch ostatnich częściach raportu przedstawione zostały opinie respondentów na temat wpływu ustawy na wdrażanie dostępności oraz trudności z tym związanych. Ta część jest wzbogacona o cytaty z wypowiedzi anonimowych respondentów, co pozwala na pełniejsze zrozumienie badanej problematyki. Raport został zakończony praktycznymi rekomendacjami.

Okładka raportu z badań. Różnokolorowe prostokąty, dominują kolory: biały, czerwony i czarny. Na środku po prawej symbol oka. W prawym górnym rogu tytuł: Raport z badań: Wdrażanie dostępności w publicznych instytucjach kultury w Polsce

Download files
pdf
RAPORT: Wdrażanie dostępności w publicznych instytucjach kultury w Polsce

Web Content Display Web Content Display

Wstępne wyniki badania ogólnopolskiego: Opinie na temat wdrażania dostępności w publicznych instytucjach kultury

Wstępne wyniki badania ogólnopolskiego zostały zaprezentowane na konferencji "Badania w sektorze kultury. Dostępność" w dniach 17-18 listopada 2022 roku w Auditorium Maximum. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Zakład Zarządzania Kulturą Instytutu Kultury Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, we współpracy ze stowarzyszeniem Instytut Badań Organizacji Kultury - IBOK, przy wsparciu finansowym i merytorycznym projektu flagowego Critical Heritage Studies Hub.

Zachęcamy do zapoznania się ze wstępnymi danymi i nagraniem z panelu dyskusyjnego, w trakcie którego prezentowałyśmy wyniki badania. 

W piątym numerze Connecting Audiences Polska znajduje się również nasz tekst, w którym pisałyśmy o wynikach badania. Czasopismo można pobrać z tej strony. 

Download files
pdf
Prezentacja - wstępne wyniki badania ogólnopolskiego

Web Content Display Web Content Display

Projekt badawczy "Dostępność cyfrowa, architektoniczna i informacyjno-komunikacyjna w publicznych instytucjach kultury"

Badanie zostało sfinansowane ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach programu „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” w Uniwersytecie Jagiellońskim.

Tematem projektu jest dostępność (cyfrowa, architektoniczna, informacyjno-komunikacyjna) publicznych instytucji kultury. Badanie ma na celu eksplorację problemów i barier związanych z wdrażaniem zapisów ustawy o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Ma ono charakter wstępny i będzie koncentrowało się na małopolskich publicznych instytucjach kultury. Przewidziano cztery etapy badań: analizę danych zastanych (w tym raportów o dostępności instytucji kultury); zogniskowane wywiady grupowe z koordynatorami dostępności i innymi osobami odpowiedzialnymi za dostosowanie instytucji kultury do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami; badanie ankietowe wśród wszystkich instytucji kultury w Małopolsce; sporządzenie raportu z badań, opracowanie artykułu naukowego i popularno-naukowego oraz wystąpienia na konferencję.

Projekt ma charakter innowacyjny. Badania o takiej tematyce nigdy nie były prowadzone w małopolskich instytucjach kultury. Z jednej strony podyktowane jest to faktem, że ustawa o dostępności weszła w życie dopiero we wrześniu 2020 roku, z drugiej strony temat ten w małym stopniu do tej pory był przedmiotem publicznej dyskusji i naukowych analiz. Działanie jest integralne ze strategią 4I i POB Heritage, jak i interdyscyplinarne; dotyczy różnych rodzajów dostępności, sytuuje się na pograniczu różnych dyscyplin naukowych, w zespole badawczym znajdują się osoby o różnorodnej specjalizacji, w tym naukowcy, student i przedstawiciel otoczenia społeczno-gospodarczego uczelni. Tematyka dotyczy zarówno instytucji kultury, będących depozytariuszami dziedzictwa kulturowego, jak i ich dostępności, co z kolei związane jest z zarządzaniem różnorodnością.

Zakres przedmiotowy badań

20 września 2020 roku weszła w życie ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (są to nie tylko osoby z niepełnosprawnościami, ale także seniorzy, czy rodzice z dziećmi), która nałożyła na instytucje publiczne wymagania w zakresie dostępności architektonicznej, cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej. Temat dostępności nie jest nowy, jednak dotychczas działania te miały charakter dobrowolny. Obecnie, wszystkie podmioty publiczne stanęły przed obowiązkiem dostosowania się do nowych regulacji. Aktualnie znajdujemy się w okresie przejściowym wdrażania ustawy – do 30 września 2020 roku instytucje kultury miały obowiązek wyznaczenia pracowników będących koordynatorami dostępności, zaś do 31 marca 2021 każdy podmiot publiczny musi przygotować pierwszy raport o zapewnieniu dostępności. W związku z powyższym pierwszy kwartał 2021 roku będzie okresem, w którym instytucje publiczne będą musiały się realnie zmierzyć z problemem dostępności.
Brakuje wiedzy, czy instytucje kultury są przygotowane pod względem organizacyjnym, prawnym, finansowym, ale także mentalnym na wdrożenie obowiązujących przepisów. Celem projektu jest wypełnienie tej luki badawczej. Problem badawczy stanowi pytanie: czy i w jakim zakresie instytucje kultury są przygotowane do wdrożenia dostępności? Problem został uszczegółowiony pytaniami badawczymi:

  • w jaki sposób zagadnienia prawne związane z ustawą o zapewnieniu dostępności przekładają się na praktyczne działania zarządcze i organizacyjne?
  • w jaki sposób przedstawiciele instytucji kultury rozumieją zapewnienie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, czym jest dla nich dostępność? kim są dla nich osoby ze szczególnymi potrzebami?
  • jakie interdyscyplinarne kompetencje niezbędne są w praktycznych działaniach koordynatorów dostępności?
  • jakich zasobów wymaga wdrażanie dostępności w instytucjach kultury?
  • jakie są bariery wdrażania dostępności?

Projekt ma stanowić pilotaż badań, które docelowo będą prowadzone w skali ogólnopolskiej (będą one dotyczyły faktycznego, a nie tylko deklaratywnego wdrożenia zapisów ustawy i będą weryfikowane bezpośrednio w instytucjach kultury – co wymaga znacznie większego nakładu środków finansowych i większego zespołu badawczego, w którego skład będą wchodziły także osoby ze szczególnymi potrzebami). Planowane jest pozyskanie zewnętrznego grantu na prowadzenie dalszych badań. Wyniki niniejszego projektu badawczego przyczynią się do sformułowania dalszych obszarów badań i uszczegółowienia pytań badawczych, które mają stanowić realną odpowiedź na potrzeby sektora kultury w zakresie badania potrzeb i barier związanych z zapewnieniem dostępności instytucji kultury

Cele projektu

  • Ocena wdrożenia przepisów ustawy o zapewnieniu dostępności (architektonicznej, cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej) osobom ze szczególnymi potrzebami w badanych publicznych instytucjach kultury
  • Wyjaśnienie w jakim stopniu instytucje kultury są gotowe na wdrażanie dostępności
  • Zidentyfikowanie problemów, barier i potrzeb związanych z wdrażaniem dostępności
  • Nawiązanie współpracy z pracownikami małopolskich publicznych instytucji kultury oraz konsultacje w zakresie zapewniania dostępności tych instytucji osobom ze szczególnymi potrzebami
  • Sformułowanie rekomendacji w zakresie zapewniania dostępności instytucji

Opis metod i narzędzi badawczych

Projekt badawczy składa się z czterech etapów:

  1. Analizy danych zastanych (w tym raportów o dostępności sporządzanych przez instytucje kultury
  2. Serii zogniskowanych wywiadów grupowych z koordynatorami dostępności i innymi pracownikami, dotyczących problemów i barier związanych z wdrażaniem ustawy o dostępności
  3. Ankiety dotyczącej wdrażania ustawy o dostępności dystrybuowanej wśród małopolskich instytucji kultury
  4. Sporządzenia raportu z badań. Wyniki badań zostaną także przedstawione w formie artykułu naukowego i popularno-naukowego.

Zostanie także przygotowana prezentacja na konferencję naukową poświęconą dostępności.

Metody i techniki badawcze:

  • Analiza danych zastanych – stron internetowych małopolskich instytucji kultury, Biuletynów Informacji Publicznej (BIP), raportów o zapewnieniu dostępności
  • Zogniskowane wywiady grupowe - fokusy (prowadzone w zależności od rozwoju pandemii osobiście lub online) z koordynatorami dostępności instytucji kultury i innymi pracownikami - min. 3 fokusy po 6 osób, ok. 2h – przy wyborze osób do badania zostaną uwzględnione takie cechy instytucji jak: wielkość, organizator, typ, miejsce działalności. Wybrane do badania osoby będą pochodziły z maksymalnie różnorodnych instytucji kultury. Uzyskane wyniki badań jakościowych zostaną przeanalizowane przy użyciu programu MAXQDA
  • Ankieta (CAWI) - wśród przedstawicieli małopolskich instytucji kultury dotycząca problemów i barier związanych z wdrażaniem ustawy o dostępności. Do przeprowadzenia ankiety zostaną wykorzystane narzędzia bezpłatnie oferowane przez Uniwersytet Jagielloński (MS Forms)

Uzasadnienie zastosowanej metodologii:

  • Analiza danych zastanych – analiza danych bezpośrednio wytworzonych przez instytucje kultury pozwoli stwierdzić w jakim stopniu są one dostępne dla osób ze szczególnymi potrzebami, oraz jakie obszary należy udoskonalić
  • Fokusy - możliwość pozyskania pogłębionych informacji, dzięki efektowi synergii (wzajemnego stymulowania się badanych) możliwość uzyskania informacji, których nie udałoby się pozyskać w wywiadach indywidualnych, w wypadku niniejszego badania rozmowa o problemach związanych z wdrażaniem ustawy o dostępności przyczyni się do sformułowania bardziej precyzyjnego kwestionariusza ankiety
  • Ankiety CAWI – ankiety internetowe dadzą możliwość zebrania dużej liczby odpowiedzi w stosunkowo krótkim czasie, dzięki wcześniejszemu etapowi badań, sformułowane w ankiecie pytania będą bardziej pogłębione i będą dotyczyły rzeczywistych problemów, które pojawiają się w związku z wdrażaniem zapisów ustawy o dostępności, badanie ankietowe pomoże nam zweryfikować, czy dane pozyskane z fokusów są wiarygodne i czy można je uogólniać na szerszą populację

Zespół projektowy

  • dr Agnieszka Konior (koordynatorka projektu) agn.konior@uj.edu.pl
  • dr Anna Pluszyńska anna.pluszynska@uj.edu.pl
  • mgr Agnieszka Czyczyło (Fundacja Brak Barier) aga@czyczylo.com
  • Anna Grabowska ania.grabowska@student.uj.edu.pl

Web Content Display Web Content Display